Bij het afscheidsritueel zijn altijd minstens vier mensen aanwezig: het kind, de muzikant, de zonnekoningin en een rouwtherapeute. Deze begeleider is in het beste geval de therapeut waar het kind sowieso al bij behandeld wordt, maar het kan ook een vertrouwenspersoon zijn die wordt aangeduid door Beyond The Spoken OF door de welzijns/zorgorganisatie die het ritueel organiseert.

Hieronder volgt een getuigenis en feedback van Frederique Vanassche, oprichtster van Saying Goodbye vzw en van Kathleen Roskams, van Lost & Co vzw. Zij gingen allebei een paar keer mee aan boord als vertrouwenspersoon voor het kind, maar ook als rouwconsulente voor de volwassene (indien dat nodig zou blijken).

1. Frederique: “Het rouwritueel zon dag kind was een prachtig project voor de kinderen”.

De kinderen gingen graag mee in het verhaal van het zon dag kind. Ze vonden het fijn om “uitverkorene” te zijn en dit verder door te geven aan andere lotgenoten.

De volledige context zat prachtig in elkaar. Het opzingen van de zon, uitstrooiing van zonnepoeder, het lied en instrumenten erbij.

Het is belangrijk om naast het avontuur van die nacht ook ruimte te maken of aandacht te geven aan de persoon die ze missen of het verlies waar ze mee geconfronteerd werden.

Op het einde van het project (de laatste dag van Theater Aan Zee) zijn alle kinderen die de dagen voordien de zon hadden opgezongen nog even samen gekomen. Om taart met zonnetjes te eten. We voorzagen een korte sessie waarin we spraken met alle kinderen over wat ze hadden meegemaakt, om nog eens samen te komen, stil te staan bij wat ze meenemen van herinnering, wat voor hun belangrijk was op deze dag en tips mee te geven om dit ritueel verder te zetten in hun dagelijks leven. Daarna hebben alle kinderen samen met de begeleiders en ouders nog eens het zonnelied gezongen. De kinderen kregen ook hun beschilderde wimpel terug mee naar huis. Voor kinderen die iets of oemand verloren zijn is het belangrijk dat ze niet teveel dingen meer moeten achterlaten. De wimpel is bijvoorbeeld iets waar ze aan gehecht zijn en dus graag terug krijgen.
 

>> Het ritueel zit vol symbolen, wat in een rouwproces erg deugddoend kan zijn:

-opzingen van de zon: zon staat voor warmte, vreugde, een nieuwe dag, een nieuw begin. Wat er ook gebeurt in het leven van het kind, het is belangrijk om iedere dag opnieuw erin te geloven en de zon, warmte, vreugde te voelen in je hart. Hoe duister het ook kan zijn in je leven, toch kunnen wij de vreugde voelen in ons hart door herinneringen op te halen, door ons te omringen met mensen waar we van houden.

- nootjes: Bij een moeilijk moment (zoals verlies,verdriet, woede, angst, schuldgevoel, gemis,...) kunnen we symbolisch een harde noot kraken, maar binnen deze noot zit er een nieuwe vrucht, een teken van een mogelijke oplossing. De kinderen kunnen deze harde noot delen met iemand. Ze kunnen hulp vragen om deze harde noot te kraken en samen te zoeken naar oplossingen.
Het harde omhulsel kan ook staan voor hen zelf als persoon naar buitenwereld toe, maar de vrucht staat dan weer voor hun gevoel vanbinnen.
Wanneer de kinderen die harde noot kraken samen met vertrouwenspersoon kan dat meteen een opening zijn om over het verlies te kunnen vertellen.

- zonnepoeder: Strooien van gouden poeder diep in de zee, waar zonlicht niet kon schijnen. Zodat iedereen, ook de vissen, zonlicht kregen.
 

-ontvangst familie: Voor kinderen is het belangrijk om te weten dat mensen binnen hun netwerk kunnen helpen, kunnen troost bieden en kunnen zorgen voor dezelfde warme gevoelens als de zon.
 

>> verderzetten van het ritueel:

Je kan het kind eventueel meegeven dat het ook dit ritueel thuis kan verder zetten en het zonnelied kan blijven zingen. Wanneer het kind dan denkt aan zijn dierbare of aan het verlies wordt het zingen van het lied een heel mooi symbolisch gebaar. Dit kan bijvoorbeeld ook eventueel bij een echtscheiding: als ze hun papa of mama moeten missen, kunnen ze ook even naar buiten gaan en zacht zingen. Zo staan ze symbolisch in verbinding met elkaar.
 

>>TIP van Frederique Vanassche:

Misschien een optie om hun een soort van zonnekoffertje te laten maken of zonnekist (schatkist). Daar kunnen ze een foto insteken van de zon die opkwam tijdens hun ritueel, de tekst van het liedje op perkament papier, harde nootjes die ze eventueel kunnen uitdelen aan steunfiguren indien ze steun nodig hebben en een doosje zonnepoeder. Zo hebben ze iets om terug op te vallen indien ze het nodig hebben. Dit kunnen ze op hun vensterbank zetten zodat de zon iedere morgen kan stralen op hun koffertje.

2. Kathleen Roskams: “Zo intens genoten van die bijzondere ochtenden, dichtbij de natuur die zelfs groot verlies mee draaglijk maakte”.

Het therapeutisch effect van dit afscheidsritueel was erg voelbaar. Vooral op een systemische manier: ik heb gezien wat het in gang zette, niet alleen bij het kind, maar bij de hele omgeving en ruimer. Ik heb dat bij elk van de 4 gezinnen gezien, telkens anders 'wat het in beweging zette' en heb zelf daarbij vooral ingezet op nazorg voor de ouders (zowel op de boot als erna). Ik geloof ook dat het ritueel verder doorwerkt op een diepere laag, nog maanden nadien, niet alleen voor het kind maar voor iedereen errond.

>> TIP van Kathleen Roskams:

Indien het past bij de familie of de situatie zou het nog iets explicieter mogen gaan over wie of wat iemand verloren is. Een mogelijkheid is om bijvoorbeeld het kindje iets te laten meebrengen naar de zonnekoningin over zijn mama, papa, zusje,… en daarover te laten vertellen. Bv. Een tekening, foto of iets van * waar zijn/haar hart warm van wordt. Dit symbolische element zou mee een plek in het ritueel kunnen krijgen bv. bij de verwelkoming.