Is dat alles? - Giovani Fratelli

Hoeveel jongeren met een migratieachtergrond staan er op onze podia? Waar kunnen jongeren met ambities, talent én een handicap terecht? Wat met de jongere met een psychische problematiek? Die zich niet gehoord voelt en op een wachtlijst staat, soms jaren aan een stuk? En wat als je een van de 15% van de kinderen bent die opgroeit in armoede? Of als je een jongere bent die reguliere circuit doorloopt maar daar geen aansluiting kan vinden, omdat je iets wil bijdragen, of je je net erg verbonden voelt met kwetsbare groepen? Het is niet verwonderlijk dat er steeds meer jongeren bij Tutti Fratelli komen aankloppen. 

Giovanni Fratelli is een laagdrempelig jongerenproject waarin een diverse groep jongeren in co-creatie met een professioneel artistiek team een theatervoorstelling maakt. De thematieken worden door de jongeren zelf aangereikt. Ze transformeren hun eigen verhalen en onderwerpen naar theatrale vertellingen. Het resultaat zijn voorstellingen die recht naar het hart gaan en een groep ondergerepresenteerde jongeren een stem geeft. Met artistieke processen als katalysator ontmoeten jongeren elkaar in een nieuwe taal. Ze krijgen een stem, een vrijhaven, experimenteerruimte en een veilig nest om in thuis te komen. 

Ook Is dat alles? wordt gemaakt en gespeeld door jongeren met met heel uiteenlopende referentiekaders. Niet-evidente ontmoetingen tussen jongeren in armoede, met psychische problemen, met een beperking, vluchtelingen, nieuwkomers vormen het vertrekpunt van de voorstelling. Het resultaat is een inclusieve voorstelling vol herkenning voor jongeren die zich meestal niet (h)erkend voelen. 

Denk en doe oefeningen in de klas (na de voorstelling)

• Van een leeg blad beginnen, hoe doe je dat? 

Tijdens de eerste lockdown gingen we op wandel. We stelden abstracte vragen, als oefening: breng me naar iets groots, iets kleins, iets donker, iets licht, iets luid, iets stil, iets dat voelt als thuis. We legden het woord abstract uit, namelijk dat iets donker niet letterlijk donker hoeft te zijn, en vroegen de jongeren te wandelen tot ze iets zagen dat aan de vraag beantwoordde. 

Met de gekozen plek als decor, vertelden de jongeren waarom bijvoorbeeld een bepaalde boom voor hen 'donker' was, en aan wat het hen deed denken. Zo ontstonden de meest bijzondere vertellingen, kwamen er heel andere verhalen dan in een normaal gesprek en konden de jongeren elkaar op een zeer open en ontspannen manier leren kennen.
 
Deze oefening kan je ook in de klas doen. Verdeel je klas in kleine groepjes, best per twee of per drie en stuur ze op pad, in- en om de school. Het is belangrijk dat ze het antwoord op de vraag laten ontstaan uit war er te zien is. Zien ze niets, laat ze dan wandelen tot er iets komt. 

• Banners maken

Uit de gesprekken met onze jongeren kwamen volgende vragen bovendrijven: In welke categorieën is onze maatschappij opgedeeld? Wie wordt er gediscrimineerd? Wie bepaalt onze identiteit? Deze vragen vormden de basis voor Is dat alles? Vandaar, de banners. Wat zouden jouw leerlingen op de banners schrijven?

• Klasgesprek: alter-ego

Alle acteurs mochten voor zichzelf een alter-ego bedenken, iets of iemand waar ze naar opkijken. Iemand die ze graag zouden willen zijn of die dingen gezegd heeft of verwezenlijkt waar ze zichzelf in kunnen vinden. Wie/wat zouden jouw leerlingen kiezen?

• Klasgesprek: herkenbaar, of net niet?

Welk verhaal is het meest blijven hangen? Bij wie vond je aansluiting? Waarom? Was je het niet eens met iemand? Waarom? Vinden jullie ook dat er veel in hokjes gedacht wordt? 

• Klasgesprek: prestatiedruk in onze maatschappij

'We zijn de managers geworden van ons eigen leven.' Is het echt zo dat je er als individu voor kan zorgen dat je slaagt of faalt?

Is (economisch) succes is een criterium geworden? Draait alles om financiële macht? En wat met individuen die het niet gehaald hebben? Is dat hun eigen schuld? Moeten ze de gevolgen er maar van dragen? Want tegenslag kan je overwinnen en toeval bestaat niet? Of zit het leven toch anders in elkaar?

Voelen de jongeren in de klas deze druk? Om te slagen, het te maken? Is er angst om uit de boot te vallen? Wat is succes volgens hen?

• Klasgesprek: identiteit

"We groeien op in zeer onstabiele omgeving waarin zo ongeveer allesmag en kan, met genieten en consumeren als verplichting, de adder onder het gras is dat je het zelf moet maken, waarbij mislukking wijst op een stoornis of op luiheid daardoor is de huidige identiteit minder stabiel en zijn er meer ontsporingen…..” Paul Verhaeghe ‘Identiteit’

Wat is normaal? Wie bepaalt dat? Wie bepaalt de norm? Zetten we mensen op die manier aan de kant? Hoe kunnen we dat veranderen?

Geen makkelijk onderwerp in de klas, maar wel een interessante uitdieping: hoeveel jongeren in de klas nemen medicatie om 'normaal' te functioneren. (bijvoorbeeld: rilatine). Kunnen we niet beter andere oplossingen bedenken dan medicatie die er ons op wijst dat ons gedrag niet normaal is? Misschien ligt er iets anders aan de oorsprong van ons gedrag?

• Klasgesprek: vrije wil (aan de hand van een tekstfagment uit de voorstelling)

SCENE 3: Sam, Thomas & Mathilde over vrije wil & keuzes

IEDEREEN gaat naar ELIAS en praat onder elkaar. THOMAS en SAM gaan een eind van de rest vandaan. SAM is het beu. MATHILDE merkt dit op en luistert van een eindje verder weg mee…

THOMAS:   (tegen SAM) Hey naar waar gaat ge?
SAM:    Naar mijn doos?
THOMAS:   Maar ge hebt nog niet gezegd wat ge wilt. The Amazing man wil een nieuwe organisatie? Ik heb al gezegd wat ik ni wil, ma bon.
SAM:  Zet mij maar bij klein gevaarlijk afval! Grapje. Bij probleem. Whatever.
THOMAS:   Ge hebt het toch gehoord den draak heeft gesproken. We moet vooruit!
SAM:    Ja dat weet ik wel Thomas. Iedereen moet altijd vooruit.
THOMAS:   Ik bedoel: keuzes maken. 
SAM:    Ge gaat daar toch niet weer over beginnen…? 
THOMAS:   Ze zeggen dat mensen kunnen keuzes maken, dat wij dat voorrecht hebben... wij zijn geen beesten, die kunnen dat niet…
SAM:    Thomas! Gij gaat hier een potteken opendoen…
THOMAS:   Nee, ik probeer u te helpen…
SAM:    Helpen? Zo helpt ge mij niet. Dit is niet helpen. Ik geloof namelijk graag dat sommige dingen voorbestemd zijn, dat helpt Thomas, om mijn pijn wat te verlichten… Mag het? (Ze wordt stiller…)
En bij u: (man, blank). Voilà ge gaat mij toch niet zeggen dat ik dat gekozen heb?
THOMAS:   Nee …
SAM:    Goh ! Zo kan ik mijn geweten wat sussen…
THOMAS:   …geweten sussen?
SAM:    Anders voel ik mij schuldig. Snapt ge? 
THOMAS:   Nee eigenlijk niet.
 
In de achtergrond volgt MATHILDE de conversatie

SAM:    Dat alles wat er gebeurd is, dat door mij komt. Weet ge, ge kunt soms heel makkelijk of stommelings in een situatie terecht komen waar ge niet voor gekozen hebt, en uw vrije wil wordt van u afgenomen en ineens doet ge niet meer zomaar wat ge wilt, omdat ge …  ik zeg maar wat ... slaaf wordt van verlangens die je hebt gekregen door dingen die ge hebt ingenomen. Drank, drugs... En gij zijt dan niet meer gij. En wie maakt er dan keuzes…
THOMAS:   Gij hebt die dingen ingenomen…
SAM:    En iemand anders heeft iets in uw drankje gedaan…??? Of ge hebt dat gepakt omdat al uw vrienden dat ook deden. Of omdat ge dacht dat het u ging helpen, of om de pijn te verzachten, of omdat ge stomweg verslaafd zijt geworden. Goh Thomas ik kan daar zo ambetant van worden, gij begrijpt ’t niet…weet ge als ge denkt dat alles komt door acties/dingen die gij gedaan hebt…dat is ondraaglijk…
THOMAS:  Maar dat zeggen zij...
SAM:    Nee echt niet! Stel….dat een ex van u aan uw deur staat en hij vraagt of hij binnen mag en ge zegt nee en hij zegt dat hij zelfmoord gaat plegen en ge zegt: awel ja doet dat maar en die zelfde dag nog pleegt hij zelfmoord… Had ik dat kunnen voorkomen? Is dat mijn schuld? Ben ik verantwoordelijk? Snapt ge’t nu?

Stilte. MATHILDE komt al wat dichter

THOMAS:    Sorry…. Ik wist ni….Ik draaf soms wat door. Maar dat is hoe de helft van de wereld denkt.  Dat wou ik… Ik wou….ach laat maar….. ik moet soms wat beter leren luisteren.
MATHILDE:   (stilletjes dichterbij geslopen) Ja Thomas. Denkt ge echt dat we alleen leren door verantwoordelijke keuzes te maken? Ik heb veel meer geleerd van eens serieus op mijnen bek te gaan, van dingen te doen hoe ze niet moeten, van dingen te doen die niet mogen... En weet ge wat mij voldoening geeft. Ni per se dat ik die fouten gemaakt heb, maar dat ik neergeploft ben en terug opgestaan en dat ik het nu beter doe. Fouten maken hoort bij het leven.
SAM:    Ge kunt uit de put klauteren …met goei schoeisel en wat ander gerief.
MATHILDE:   En anders is uw leven ook gewoon eindeloos saai..
THOMAS:   (kwaad) Jahaaaa! Ik probeer gewoon te 
zeggen dat iedereen van ons toch constant hoort dat ge ‘t kunt maken als ge u maar inzet en ziet ons hier zitten en nu moeten we weer kiezen, ik doe daar niet aan mee! …walvissen zwerven door de oceanen, vogels verheffen zich hoog in de lucht en een gorilla van vijfhonderd kilo plant zijn gat neer waar hij wil, maar niemand is zo vrij als wij… de mensen…En we hebben ons nog nooit zo machteloos gevoeld. Hebt gij t gevoel dat ge iets kunt doen? Wij, zo vrij, kiezen er zelfs voor om ons eigen huis, de planeet, om zeep te helpen…